Literatuer yn lytse talen; fiif romans fan ien fan de ynfloedrykste Fryske romanskriuwers fan de 20ste ieu; de berneliteratuer fan no en yn de takomst, en in nijsgjirrige streaming fan realistyske skriuwers om it tydskrift de Blauwe Fedde hinne.
Lêzing 1 - André Looijenga
Literatuer yn lytse talen
Skriuwe yn in minderheidstaal, wat betsjut dat?
Sprekkers fan minderheidstalen beslane mei har taal minder domeinen fan it libben as sprekkers yn grutte of nasjonale talen. Der is fansels wol ferskil tusken Katalanen en Noardfriezen, en alles wat dêr tusken leit oan mooglike posysjes; it Frysk bygelyks nimt in middenposysje yn.
Wat betsjut dy situaasje foar de skriuwers yn lytse talen? Wurkje de beheiningen troch yn it literêr bedriuw, of lient de eigen taal him foar alles wat literêr mooglik is en kinne de skriuwers (troch oersettingen) de hiele wrâld berikke, as se mar kwaliteit ha?
Tink bygelyks ek oan de ûntwikkeling fan wurdskat yn in feroarjende wrâld en de ynfloed fan gruttere, dominante talen op it taalsysteem fan de lytse taal. En binne literêre teksten yn minderheidstalen oars as dy yn grutte talen, bygelyks yn tematyk of genre-kar? Hoe fergelykje de oare lytse talen har mei it Frysk?
Yn de lêzing sil de Fryske situaasje fergelike wurde mei dy fan it Lúksemboarchsk en it Friûlysk.
Lêzing 2 - Greet Andringa
Dien wurk
De fiif romans fan Koos Tiemersma
Yn it begjin fan de 21ste ieu skreau Koos Tiemersma yn heech tempo fiif boeken. Se steane los fan inoar, mar foarmje dochs ek in nijsgjirrich gehiel.
Greet Andringa besprekt se wiidweidich.
Lêzing 3 - Sigrid Kingma
Fryske berneliteratuer
Ûntjouwing en foarútsjoch oan de hân fan de lêste 20 jier
Begjin jierren 90 kaam der in hiele groep nije Fryske berne- en jeugdboekeskriuwers nei foaren, en oaren hiene har grutste suksessen. Tink oan Hanneke de Jong, Lida Dykstra, Auck Peanstra, Anny de Jong, Mindert Wijnstra en Eppie Dam. Foarbylden fan resint talint binne Thys Wadman (De oerwinning fan Tido Houtsma) en Ate Grypstra (It beest fan de Westereen). Wat hawwe sûnt 1990 de ûntwikkelingen fan de Fryske berneliteratuer west? Is der in ferskowing yn tema's en binne de maatskiplike feroaringen ek werom te finen by de boeken? Hoe stjoere útjouwerijen it oanbod en hoe kin it dat de jeugdboeken sa sunich fertsjintwurdige binne? Mar boppedat: wat fine bern sels eins fan Fryske berneboeken en hokker tema's hawwe se ferlet fan? Antwurden op dizze fragen sille it paad bleatlizze dat de Fryske berneliteratuer kuierje moatte sil foar de takomst.
"De literatuer dêr't ik it oer ha sil, is it wurk dêr't ik mei grut wurden bin. Yn de lêzing sil ik sawol troch ferskillende berne-eagen as fan ferskillende ynstitúsjes út nei de berneliteratuer sjen, sadat it hiele fjild oan de oarder komt."
Sigrid Kingma docht in masterstúdzje Nederlânsk mei byfakken Frysk, is resinsint en dichteres, en is boppedat dwaande mei it skriuwen fan in berneboek.
Lêzing 4 - Nyk de Vries
Raffelich realisme
Nije streaming fan in jonge generaasje skriuwers
De finish-lêzing fan de Literêre 4-Stêdetocht giet oer in nijsgjirrich ûnderwerp dêr't net earder ûndersyk nei dien is.
Begjin 1996 sette in lyts groepke studinten yn Grins útein mei in literêr tydskrift yn it Frysk. It begûn as in aardichheidsje, mar as tydskrift krige de De Blauwe Fedde stadichoan mear lêzers. It waard in poadium foar in nije generaasje fan jonge skriuwers, dy't net de barrikaden opsochten, mar op iroanyske wize skreaunen oer it deistich libben, mei al syn banaliteiten, rare setten en humor. De Blauwe Fedde hat bestien oan de ein fan 2002 ta, mar mooglik is der in nije Frysk literêre streaming út ûntstien.
Nyk de Vries, studint skiednis yn dy tiid, wie der sels by. Hy beskriuwt de beweging en jout syn fisy op de takomst fan de Fryske literatuer, de mooglikheden foar fernijing en de tapassing fan de nije media troch skriuwers. Hy is û.o. bekend as performer fan 'proazagedichten', hiel koarte ferhalen. Syn nijste bundel hjit: De dingen gebeuren omdat ze rijmen.
